Навіны раёна

Загадана знішчыць. Праект «Не забытыя. Не дараваны»

Характэрнай асаблівасцю нацысцкай акупацыйнай палітыкі ў Беларусі з'яўлялася знішчэнне населеных пунктаў разам з іх жыхарамі. Пра тое, якія злачынствы ўчынены гітлераўцамі ў вёсцы Антонаў Нараўлянскага раёна, раскажам у новай публікацыі праекта «Не забытыя. Не дараваны».

У гутарцы з пракурорам Нараўлянскага раёна Паўлам Ярмашам аб злачынствах фашыстаў на тэрыторыі нашай краіны мы закранулі тэму тактыкі «выпаленай зямлі», якую акупанты ўжывалі пры адступленні.

- У другой палове 1943 года вермахт атрымаў таемны загад. У ім гаворка ішла аб тактыцы "выпаленай зямлі" - рашэнні не пакінуць Чырвонай Арміі ні ежы, ні інфраструктуры пры адступленні. Насельніцтва паўсюдна "эвакуіравалі" на нямецкія тэрыторыі для выкарыстання ў далейшым у якасці рабоў. Людзей гналі разам з хатняй жывёлай. А войскі спусташалі ўсё, што заставалася за спіной, - кажа пракурор.

Але падобныя паводзіны назіраліся ў карных атрадаў і да вышэйназванага загада. Ужо ў пачатку 1943 года нацысты пачалі панікаваць: Чырвоная Армія адбіла Каўказ, выйграла Сталінградскую бітву і стала рухацца на захад. Гэтыя абставіны прымушалі немцаў яшчэ больш жорстка ставіцца да мірнага насельніцтва. Здзекі, забойствы, марадзёрства ішлі ўсюды, куды ступала нага салдата вермахта.

У матэрыялах крымінальнай справы па факце генацыду беларускага народа ёсць паказанні Мяфодзія Вусіка. Ён расказаў, што ў студзені 1943 года ў вёску Антонаў прыбыў карны атрад колькасцю да 20 чалавек. Яны пачалі павальныя ператрусы, збівалі ні ў чым не вінаватых мірных жыхароў. Пасля гэтага арыштавалі і расстралялі Уладзіміра Ільяша, 1925 г.н., і Івана Цалко, 1914 г.н.

- Падчас сваёй прамовы перад кіраўнікамі СС у красавіку 1943 года ў Харкаве Гімлер казаў аб гэтай стратэгіі. «Як мы пазбавімся рускіх? Мы іх знішчым ці возьмем у палон, прымусім працаваць [...] і спустошым тэрыторыі, якія мы пакідаем і аддаём суперніку», — распавядае Павел Ярмаш. - Гэта нямецкімі войскамі было ўспрынята як кіраўніцтва да дзеяння.

Са сведчанняў Мяфодзія Іванавіча вынікае, што яшчэ як мінімум двойчы карнікі прыязджалі ў Антонаў. У чэрвені мадзьяры каля вёскі схапілі Паўла Бычкоўскага, Мікалая Арцюшэнку, Кузьму Ілляша і Антона Бека, якіх вывелі за сяло і расстралялі. Ім было ад 12 да 48 год.

- 18 ліпеня 1942 года ў 10 гадзін раніцы ў населены пункт прыехаў атрад мадзьяр колькасцю да 40 чалавек, якія ўчынілі рабаванне, а пасля падпалілі вёску, у выніку чаго яна згарэла цалкам: 185 гаспадарак, 16 калгасных будынкаў, 2 школы і крама, - удакладняе Павел Віктаравіч.

У гэты ж час яны здзекаваліся з мірных жыхароў, збівалі іх палкамі і бізунамі. Па-зверску замучылі 6-месячнага хлопчыка Аляксандра Чатырко, якога спаролі штыкамі. А таксама замучылі і забілі грамадзян Івана Бычкоўскага, Праскоўю Жалязку, Васіліну Ерашэнку. Пасля гэтага фашысцкія паплечнікі схапілі 75-гадовага старога Андрэя Глушца, якому выкруцілі рукі, адрэзалі нос і спаролі штыкамі. Гэта пацвярджаюць і паказанні Мірона Дзенісенка, жыхара вёскі Галоўчыцы: «5 жніўня 1943 года [атрад] захапіў з кватэры майго сына Дзенісенка Андрэя Міронавіча, 1920 г.н., які быў псіхічнахворы. Над ім на працягу сутак здзекаваліся, катавалі, білі прыкладамі, калолі штыкамі, вешалі ў садзе на дрэвы, напаўжывога закапалі ў зямлю. Адначасова катавалі прыведзенага з Антонава старога Андрэя Цярэнцьевіча Глушца. Яго таксама напаўжывога закапалі ў адной яме з сынам».

Усяго ад рук нямецка-фашысцкіх захопнікаў у вёсцы загінула 12 чалавек, 4 з іх - дзеці. Гітлераўцы сагналі ў рабства ў Германію траіх чалавек - Яўгену Мазай, Параску Максіменку і Вольгу Ерашэнку, маладых дзяўчат 20 з невялікім гадоў.

Наступным разам мы раскажам пра лёс былой жыхаркі вёскі Завайць, якой давялося некалькі гадоў правесці ў канцлагерах на нямецкай зямлі.

Крыніца: https://narovlya.by/novosti/obschestvo/prikazano-unichtozhit-proekt-ne-zabyty-ne-proshheny/