Расстраляныя і спаленыя. Праект рэдакцыі «Не забытыя. Не дараваны»
З першых дзён Вялікай Айчыннай вайны ў Беларусі пачаў разгортвацца партызанскі рух. Гітлераўцы не маглі змірыцца з існаваннем народных мсціўцаў і сталі паўсюдна праводзіць карныя аперацыі. Ахвярамі адной з іх сталі жыхары вёсак Гута і Заракітнае Нараўлянскага раёна.
Рэйхсфюрэр СС Генрых Гімлер лічыў беларускі народ "найбольш бяскрыўдным і таму найбольш бяспечным з усіх народаў усходніх абласцей". Гэты факт даў нацыстам нагоду думаць, што менавіта беларусаў трэба ў большай ступені эксплуатаваць на патрэбы Трэцяга рэйха. Але наш народ не скарыўся захопнікам. Узнікшы як адказ на акупацыйны рэжым, партызанскі рух стаў важным фактарам усенароднай барацьбы ў тыле ворага.
— Гэтая акалічнасць не ўлічвалася нацыстамі ў момант планавання аперацыі «Барбароса». І неўзабаве да плана выйшаў дадатак № 33 «Аб прымяненні жорсткіх мер да насельніцтва, якое аказвае супраціў акупацыйным уладам», — распавядае пракурор Нараўлянскага раёна Павел Ярмош. - Супраць беларусаў быў ужыты самы радыкальны тып барацьбы з партызанамі - карныя аперацыі. Але часцей за ўсё пад удар пападалі простыя мірныя грамадзяне. Так здарылася і з жыхарамі Гуты.
Восеньскім вечарам 1943 года ў вёсцы з'явіліся партызанскія разведчыкі, спыніліся ў адным з дамоў. Яны хацелі даведацца, што адбываецца ў Гуце і Заракітным. Апоўначы народныя мсціўцы закідалі гранатамі немцаў, якія знаходзіліся ў Гуце. Пачалася перастрэлка. Яе пачулі ў Нараўлянскім гарнізоне, адкуль аператыўна прыбыў карны атрад.
У матэрыялах крымінальнай справы па факце генацыду беларускага народа, які расследуецца Генеральнай пракуратурай Рэспублікі Беларусь, ёсць Акт Нараўлянскай раённай ЧДК аб злачынствах, учыненых нямецкімі акупантамі ў раёне. Паводле сведчання Марыі Сайкоўскай, відавочцы трагедыі, якая развярнулася ў Гуце, раніцай 26 лістапада 1943 года ў населены пункт з'явіўся карны атрад немцаў у колькасці каля 150 чалавек. У вёску ўварваліся танкі, а следам за імі ланцугом увайшлі салдаты. Нацысты замкнулі жыхароў у дамах, якія потым аблілі газай і падпалілі.
- Некаторыя грамадзяне пачалі выскокваць з вокнаў падпаленых дамоў, іх салдаты лавілі і кідалі назад у агонь. Многіх мучылі, адрэзалі рукі, насы, прыкладамі праломвалі галовы. У жывых не засталося нікога, - каментуе Павел Віктаравіч. - Уся вёска цалкам была спалена з захопленымі там людзьмі. Марыя Сайкоўская, сярод нямногіх жыхароў, была ў лесе недалёка ад Гуты, і ўсё гэта бачыла.
Пасля сыходу немцаў, якія цудам выратаваліся прыйшлі ў вёску і ўбачылі карціну зверскіх здзекаў нямецкіх катаў над безабароннымі людзьмі. Каля адзінай ацалелай хаты ляжала шэсць трупаў закатаваных грамадзян, некаторыя з іх былі без галоў, з адрэзанымі канечнасцямі, выкалатымі вачыма, сколотыя штыкамі. Усяго ў Гуце расстраляна, закатавана і спалена 20 чалавек.
Словы Марыі Лявонаўны пацвярджае Ульяна Скуратоўская. У гутарцы з Паўлам Ярмошам у жніўні 2021 года яна расказала, што на пачатак вайны ёй быў усяго адзін год. Але пра страшныя падзеі, якія адбыліся ў Гуце і Заракітным, яна ведае ад бацькоў, Соф'і і Івана Навіцкіх.
- Па словах жанчыны, практычна ўсю вайну яе сям'я, хаваючыся ад немцаў, жыла ў навакольных лясах горада Нароўлі, у акопах і зямлянках. Маці ёй расказвала, што нацысты зганялі жыхароў Гуты і Заракітнага ў хлявы і спальвалі жыўцом, не шкадуючы ні жанчын, ні маленькіх дзяцей, ні старых. Да таго як спаліць людзей, немцы здзекаваліся з іх: білі, акуналі ў ваду, — канстатуе пракурор.
Нараўлянская раённая ЧДК, якая расследавала злачынствы, учыненыя нямецкімі акупантамі ў раёне, высветліла, што сярод прамых віноўнікаў злачынстваў былі наступныя асобы: начальнік жандармерыі Нараўлянскага паста обер-вахмайстар Штэйнгліцэр, які асабіста расстрэльваў многіх жыхароў горада ва ўрочышчы Баравіца, карнымі аперацыямі, начальнік аддзела працы Ельскага раёна гебітскамісарыяту Драт, які кіраваў адпраўкай моладзі ў нямецкае рабства, і многія іншыя. Нават праз 70 гадоў Беларусы не забыліся на іх імёны, бо ў такіх злачынстваў няма тэрміну даўніны.